Bələdiyyə seçkiləri ilə bağlı QƏRAR - COP29-dan sonra...

MSK qərarın gecikməsinə aydınlıq gətirməlidir; səbəb yeni qanun layihəsi göstərilsə də, COP29-dan sonra elan olunacağı gözlənilir

Yerli özünüidarəetmənin həyata keçirilməsinin mühüm formalarından biri də bələdiyyə seçkiləridir. Azərbaycanda bələdiyyə seçkilərinin həyata keçirilməsinin əsas hüquqi bazasını ölkə konstitusiyası, 2 iyul 1999-cu ildə qəbul olunmuş “Bələdiyyələrə seçkilərin qaydaları haqqında” Qanun, 2003-cü ildən isə Seçki Məcəlləsidir.

Məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş hökmü ilə azadlıqdan məhrum etmə yerlərində cəza çəkən şəxslərin, Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 15.4-15.5-ci maddələrində nəzərdə tutulan cinayətlərə görə məhkum olunmuş şəxslərin, ikili vətəndaşlığı olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının (ikili vətəndaşlığı qalanadək), xarici dövlətlər qarşısında öhdəlikləri olan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının (həmin öhdəliklərə xitam verilənədək) bələdiyyə üzvü seçilmək hüququ yoxdur. Hərbi qulluqçular (hərbi qulluqda olduqları müddətdə), hakimlər (hakim olduqları müddətdə), dövlət qulluqçuları (dövlət qulluğunda olduqları müddətdə), din xadimləri (peşəkar din fəliyyəti ilə məşğul olduğları müddətdə) bələdiyyə üzvü ola bilməzlər. Azərbaycanda yerli və seçkili idarəetmə orqanları olan bələdiyyələrə seçkilər ən gec 2024-cü ilin dekabr ayında keçirilməlidir. Bu, ölkəmizdə sayca 6-cı bələdiyyə seçkisi olacaq. Seçkilər majoritar qaydada keçirilir. Seçki Məcəlləsinə görə, bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti 5 ildir,  bu ilin dekabr ayının 23-də Azərbaycanda bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti başa çatacaq.

 Səsvermə Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK) tərəfindən seçkilərə 60 gün qalmış elan edilməlidir.

“Bələdiyyə seçkiləri ilə bağlı Mərkəzi Seçki Komissiyası seçki gününü müəyyənləşdirməlidir və ona uyğun olaraq da seçkiyə start vermək olar. Bu günə kimi MSK bununla bağlı qərar qəbul olunmayıb. Bu seçki qanunun pozulması deməkdir”. Bunu Qaynarinfo-ya hüquqşünas Qulamhüseyn Əlibəyli deyib. Onun sözlərinə görə, bu günə kimi qərarın qəbul olunmaması qanun pozuntusu hesab edilməlidir. Qulamhüseyn Əlibəyli əlavə edib ki, seçkinin vaxtının dəyişib-dəyişməməsi ilə bağlı əsas olmalıdır: “Seçkinin vaxtının dəyişməsinin müəyyən qaydası var”. REAL Partiyasının sədri Natiq Cəfərli də vurğulayıb ki, aidiyyəti qurumlar bələdiyyə seçkilərinin keçirilməsi ilə bağlı qərarın gecikməsinə aydınlıq gətirməlidir: “Konstitusiyada nəzərdə tutulmuş təyinat vaxtı keçib. Bunun səbəbləri nədir? Hansı səbəblərdən bu addım atılır? Bununla bağlı ictimaiyyət niyə məlumatlandırılmır? Bunun rəsmi səbəblərini öyrənmək hər birimizin haqqıdır. Təəssüf ki, seçki ilə bağlı hər hansı rəsmi açıqlama yoxdur”.

Qeyd edək ki, seçkilərin elan olunmasının gecikməsinə səbəb kimi bələdiyyələrin birləşməsi ilə bağlı qanun layihəsi göstərilir. Qanun layihəsinə görə, Azərbaycanda 1400 bələdiyyənin birləşdirilməsi yolu ilə ölkə ərazisində bələdiyyələrin ümumi sayının 684-ə endirilməsi nəzərdə tutulub.

Layihəyə əsasən, “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında” Qanunda dəyişiklik edilməsi barədə 2024-cü il 5 aprel tarixli Qanununa əsasən ölkə üzrə sonuncu bələdiyyə seçkilərinin keçirildiyi ildən sonrakı 4 ilin son 2 ili ərzində əhalisinin sayı 3000 nəfərdən və ev təsərrüfatlarının sayı 1000 vahiddən az olan bələdiyyələr onlarda yaranan sosial-iqtisadi variyyat, tarixi və digər yerli xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarı ilə digər bələdiyyələrlə birləşdirilir.

Eyni zamanda birləşmə və ya ayrılma nəticəsində əhalisinin sayı 3000 nəfərdən və ya ev təsərrüfatlarının sayı 1000 vahiddən az olan bələdiyyələrin yaradılmasına onlarda yaranan sosial-iqtisadi vəziyyət, tarixi və digər yerli xüsusiyyətlər nəzərə alınmaqla yol verilir. Bu qanunun tələblərinə əsasən, bələdiyyələrin birləşmə ilə bağlı Milli Məclisə təqdim etdikləri rəylərə baxılmış və nəticədə 1400 bələdiyyənin birləşdirilməsi yolu ilə ölkə ərazisində bələdiyyələrin ümumi sayının 684-ə endirilməsi nəzərdə tutulub.

Qeyd olunan qanun layihələri bələdiyyələrdə idarəetmənin effektivliyin artırılmasına, resurslardan qənaətlə istifadə edilməsinə, xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, regionların balanslı inkişafının təmin edilməsinə, habelə bələdiyyələr arasında daha sıx əməkdaşlığın qurulmasına hədəflənib.

Qanun layihəsi birinci oxunuşda qəbul edilib və tezliklə qüvvəyə minməsi üçün digər prosedurlar icra edilir. Etibarlı mənbə deyib ki, seçkilərin vaxtı ilə bağlı qərarın COP29-dan sonra veriləcəyi gözlənilir.

“Seçki Məcəlləsinə görə, bələdiyyə seçkiləri mütləq keçirilməlidir. Seçkilərin təyin edilməsi barədə qərar səsvermə gününə ən azı 60 gün qalmış elan olunmalıdır. Hazırda səsvermə günü konkret müəyyən olunmayıb, amma dekabrın 23-də bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti bitir. Yəni 5 il tamam olur. Buna görə də səsvermə günü artıq təyin olunmalıdır. Bələdiyyə seçkiləri hökmən keçiriləcək. Buna şübhə yoxdur”. Vəhdət Partiyasının sədri Tahir Kərimli Pravda.az-a belə deyib. “Nəyəsə görə elan etmirlər... Mərkəzi Seçki Komissiyası diqqətli olmalıdır, qanunlara riayət etməlidir. Heç olmasa seçki keçirmək fikrindədirmi, bu barədə açıqlama verməlidir. Dekabrın 23-dən sonra seçki gecikəndə hesab edin ki, Azərbaycanda müəyyən müddət hüquqi bələdiyyələr olmayacaq. Nə qədər gec deyil, seçkilər elan olunmalıdır”.

“Yeni Müsavat”a danışan Azad Vətən Partiyasının sədri Akif Nağı da qeyd etdi ki, 60 gün əvvəldən seçkilərlə bağlı qərar qəbul olunmalıdır: “Amma nədənsə yubadılır və heç bir söz deyilmir. Artıq noyabrın 1-dir və hər hansı məlumat verilməyib. Bəlkə vaxtını uzadacaqlar, hərçənd hakimiyyətin buna gedəcəyini gözləmirəm. Çünki beynəlxalq təzyiqlər artmaqdadır. Üstəlik, seçkiləri qabağa çəkmək təcrübəsi var, amma indiyə qədər gecikmə olmayıb. Ola bilsin ki, qanun layihəsi ilə bağlıdır, amma bütün hallarda qərarın verilməməsi başadüşülən deyil”.

Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası Mərkəzi İcra Aparatının rəhbəri Samir Əsədli bildirdi ki, bələdiyyə seçkilərində iştirak edəcəklər: “Biz də qərarın verilməsini gözləməkdəyik. Dekabrın 23-də bələdiyyələrin müddəti başa çatırsa, seçkilər təyin olunmalıdır. Bugünlərdə elan olunacağını da istisna etmirəm. Əsas məsələ isə bələdiyyələrin səlahiyyətlərinin artırılmasıdır. Buna çox böyük ehtiyac var və Türkiyə modelinə keçməyin tərəfdarıyam”.

Qeyd edək ki, bu il Azərbaycanda prezident və parlament seçkiləri keçirilib. Dekabrda bələdiyyə seçkiləri baş tutarsa, bununla üçüncü seçki keçirilmiş olacaq. Bundan əvvəl bələdiyyə seçkiləri ölkə üzrə 5049 seçki məntəqəsində keçirilib. 118 seçki dairəsi üzrə 1606 bələdiyyəyə 15 min 156 üzv seçilib. Bu dəfə isə Xankəndi və Şuşa olmaqla, bütün Qarabağda bələdiyyə seçkiləri keçiriləcək.